28 November 2009

Lagu Ceurik Dina Tembang

Ari kabisa ngan ceurik
Deukeut deuleu pondok lengkah
Da puguh abdi awewe
Seueur karisi karempan
Kana sagala halangan
Mungguhing pangjak napsu
Tara reujeung kira kira
( Pupuh Asmarandana dina lagu Ceurik Oma/Jemplang Serang )

            AYA sabaraha judul lagu,anu make kecap ceurik, dina lalaguan tembang Sunda.Diantarana lagu Budak Ceurik, Ceurik Rahwana,jeung Ceurik Oma.Tangtu meureun aya keneh lagu ceurik ceurik nu sejenna,tapi beunang disebutkeun teu pati popiler saperti anu disebutkeun di luhur.Saprak nyaho kana eta lagu,mimitina mah biasa biasa  bae. Kana lagu Budak Ceurik, kabawa resep, pedah harita bebene sok  ngagalindengkeun lagu eta. Kana lagu Ceurik Oma, pedah karasa adu manisna rumpaka jeung lagu teh, karasa aworna.Sedeng kana lagu Ceurik Rahwana,nenggang sok ditembangkeunana leuwih anteb ku lalaki.Tapi sabada dititenan,eta lalaguan teh karasa aya sabaraha hal anu narik,pangpangna dina komposisi lagu,judul,rumpakajeung kasang tukang panginditanana.

Budak Ceurik.
            Lagu Budak Ceurik, biasa dipake dina lagu panambih.Larasna pelog,patokan tabeuh keur mirig eta lagu lamun ceuk tiori karawitan mah,kulu kulu patet loloran.Iramana sawilet kendor,atawa dua wilet gancang.Kenonganana ragrag kana sora 3(na),jeung goonganana ragrag kana sora 5(la). Aya oge patokan saperti kieu teh nu nyebut lalayaran. Eta patokan tabeuh teh beunang disebutkeun rada langka dipake, boh dina lagu kawih gamelan boh dina panambih tembang.Lamun nitenan kenongan laguna, sarua jeung pirigan lagu sekar manis. (waktu mimiti diajar eta lagu di Kokar di awal taun genep puluhan,lagu sekar manis teh dina laras pelog/degung,ayeuna mah dina laras madenda/sorog.) Sanajan kitu patokan laguna mah angger sarua,kana sora 3(na) jeung kana sora 5 (la).)
            Sabagian rumpaka Budak Ceurik teh diantarana :/Hiji wengi keur sumedeng sepi jempling/ kantos abdi balilihan sasambat ka nu Kagungan.jst. Sigana, di lingkungan para panembang, teu ngamasalahkeun hubungan antara rumpaka jeung judul eta lagu,da meureun ti beh dituna ge geus kitu.Tapi keur kuring sorangan,tetep we asa ngahudang pananya,sabab antara judul jeung rumpakana,karasa aya nu teu nyambung. Mana komo waktu eta lagu make dialokan ku sisindiran kuma suling, suling teh ngan silung bae mah, asa beuki jauh pisan.Ku sabab panasaran tea, ngahaja   kuring tatanya ka tokoh tembang, diantarana Mang Endang Suryana,jeung Kang Ace Hasan Sueb. Ku katerangan dua tokoh ieu, intina mah ampir sarua, yen nu disebut lagu Budak Ceurik (ayeuna ) teh mangrupa lagu olahan anyar, tina lagu nu geus aya (sampakan). Ceuk Mang Endang Suryana, lagu Budak Ceurik teh baheula mah iramana teh gancang, dina alokna sok make rumpaka:/Ema,ema  kuring lapar, ema,ema hayang dahar. Asa pas,ceuk hate.
            Ceuk Kang Ace,eta lagu nyokot tina lagu degung Langensari.Malah cenah Ma Ito di Garut dina taun 1938,sok biasa nembangkeun eta lagu,anu boh judul, boh eusi rumpakana aya kasinambungan.Sedengkeun rumpaka nu ayeuna,eta teh kenging Kang RAF, (Rahmatulah Ading Afandi), sakira taun genep puluhan.Lamun ngahubungkeun katerangan Mang Endang,yen lagu Budak Ceurik teh sok dipake alok ku para pamirig tembang (minangka lagu ektrana) dina awal taun tilu puluhan, terus upaya Mang Parmis (juru kacapi) anu ti taun 1937 ngolah lagu ektra (panambih) nu asalna make irama gancang jadi kendor (dua wilet gancang), jadi kaharti kasang tukangna robahna lagu Budak Ceurik, saperti nu ayeuna. Nu jadi masalah teh, naha saba da robah wiletan, robah rumpaka, judulna angger bae. Da beda atuh kasusna, upama dibandingkeun jeung patokan tabeuh/lagu saperti Kulu-Kulu, atawa senggot,anu oge sok dipake dina panambih tembang ayeuna.

Ceurik Oma

            Nilik kana komposisina,genah lagu ceurik Oma teh.Barang ditanyakeun ka Kang Ace, cenah eta lagu teh olahan Mang Uce,salah saurang juru pantun ti Cianjur.Nu jadi masalah dina lagu Ceurik Oma,lain komposisi laguna jeung rumpakana,tapi justru Mang Uce na salaku juru pantun. Di mana mana nu kasebut tukang pantun, rata-rata datang ti lingkungan rayat biasa. Sikepna ka para menak, geus bisa kabaca, pasti hormat tilawat. Mana komo di lingkungan tembang Sunda mah,anu dina pagelaranana sering dipayunan ku para menak nu sarwa lemes budi sareng basana. Naha judulna bet Ceurik Oma? Naha  henteu tangis Juag Oma,upamana.Karasana asa  rada kasar,ku kecap dina judul eta teh. Atawa memang Mang Uce mah bisa diiwalkeun ku sabab teu ningali,jadi teu kudu aya sikep hormat tilawat ka menak.Mun tea mah analisa eta ge salah,meureun kuring bisa mere gambaran yen pribadi Mang Uce geus moderat.Dina seni mah taya cacah taya menak. Soal judul,rek lemes rek kasar,eta mah kumaha kuring bae.Mun tea mah deuih enya kitu, naha atuh nu sejenna mah henteu kitu? Tapi barang eta lagu teh dirobah judulna jadi jemplang Serang,kuring jadi boga panyangka,moal kitu dirobahna teh ku sabab karasa kasar kanggo menak.Ujaring carita,Oma teh rakyat biasa,anu dijantenkeun istri  ku Aom Ogoh.Oma dinyenyeri ku Aom, ti samemeh carogena dijenengkeun janten bupati Serang.
            Bet kabeneran dina buku Seni Swara Sunda yasana Mang Koko sareng P.Nata Prawira anu dikaluarkeun taun 1961, bet aya serat kanayagan lagu Jemplang Serang. Hanjakal waktu Mang Koko jumeneng keneh, kuring teu sempet naroskeun ka anjeunna, padahal ceuk pikiran (ayeuna) hal ieu teh rada narik. Maksud teh, upami Mang Koko ngawasa lagu pupuh atawa lagu tembang Ciawian,eta mah kuring apal pisan, da anjeunna ge sok ngobrol.Moal kitu ti ramana, da cenah ramana ge kapungkur kantos resep mamaos tur kenging kongkurs dina acara  tembang Sunda (Cianjuran)?

Ceurik Rahwana.
            Patanyaan mimiti,ti iraha jeung saha nu ngasupkeun ceurik Rahwana kana tembang? Ceuk Kang Ace mah, cenah tuan Abdulah urang Arab, ti Cicendo Bandung. Sedeng Pa Apung S Wiratmaja, gaduh panyangka nu  mimiti make (ngasupkeun) lagu eta kana tembang, mimitina ti Menir Muda (Holil). Sigana perlu dipaluruh deui leuwih gemet, naha muda urang Arab resep kana wayang jeung kana tembang? Atawa naha enya bener Menir nu mimitina ngasupkeun kana tembang? Nu dimaksud tembang teh tangtu we lain tembang Cianjuran saperti ayeuna.Beh ditu lingkungan rakyat ge ngagarap lagu lagu tembang, ngan beda dina mirigna, luhurna surupan,jeung gaya/wanda mamanisna. Diantara lalaguan tembang anu harita sok dibawakeun, saperti lagu Sinom Satria, Setra, Eros, Udan Mas, Pamuradan, jrrd.
Keun ku kitu. Nu jadi masalah teh, rek diasupkeun kana naon lagu Ceurik Rahwana dina tembang Sunda ayeuna? Naon sababna. Sabab   lagu Ceurik  Rahwana, biasa digelarna teh dina wanda tembangna, lain dina bagian lagu panambihna.
Geus pada terang, pangaruh kakawen wayang kana tembang napak dina lagu lagu sebrakan, anu nyoko tina bagian kakawenna. (malah saterusna aya nu ngasupkeun kana wanda kakawen,misah ti wanda nu sejenna)
            Lamun ditengetan, jelas jelas beda, yen Ceurik Rahwana mah  lain tina lagu kakawen. Struktur lagu Ceurik Rahwana, loba metik tina lagam nyarita Rahwana anu dipirig ku gamelan. Sebut we ngalagu biantara. Tokoh tokoh wayang nu   nyaritana biasa sok dicampur ku cara dilagukeun, diantarana Semar, Dursasana, Narada, Sangkuni. Bedana ari tokoh Rahwana, Semar, jeung Dursasana mah dina patet barang laras madenda/sorog,sedengkeun tokoh Narada jeung Sangkuni,biasana dina patet manyuro,dina laras salendro.
            Kabeh dieunakeun lagu Ceurik Rahwana dina kliningan,sok disebut oge Banondari.Malah Nyi Mas Saodah mah ku ngaganti rumpakana wungkul, jadi weh lagu Ceurik Anjani.
            Ceuk kuring mah,wanda lagu ceurik Rahwana atawa Banondari,atawa Ceurik Anjani,dina tembang, karasana nenggang pisan tina wanda wanda nu geus aya.(Rarancagan, papantunan, jejemplangan jeung dedegungan )
            Nu matak ahengna, lagu anu leuwih popiler disebut Banondari dina kliningan (pangpangna jaipongan/bajidoran), kakara ayeuna ayeuna bae popiler jeung dipikaresepna ku lingkungan masarakatna teh.Jadi cindekna, narekabna teh malah saenggeus diangkat dina tembang Sunda.
            Lagu-lagu dina gamelan, nu sok biasa dipake dina tembang,pangpangna  tina lagu lagu  rerenggongan (renggong gede,atawa renggong alit), geus teu jadi masalah, sabab ditempatkeunana dina bagian lagu panambih. Karasana jadi tambah anteb, jeung leuwih muni ku raehan, sabab tembang mah leubeut ku mamanis.(dongkari)
Ieu tulisan bisa jadi teu pati ilahar diguar di lingkungan tembang,da nu sok  dibahas teh rereana nyindekel kana masalah sajarah, filosofi, atawa rumpaka/guguritanana bae. Harepan teh, sugan bae ka hareup mah ku para ahli tembang, diguar oge masalah karawitanana, atawa komposisi laguna. Sigana geus waktuna di lingkungan tembang sunda, mimiti loba ngaguar komposisi laguna. Mana komo kapan geus loba para sarjana karawitan anu nyokot tema ulikanana dina widang Tembang Sunda.
Mugia.

Pasir Hariring, awal juni 2005

Tidak ada komentar:

Pangeran Jamban

Pentingna ngaji tepat waktu teh meureun sangkan henteu saliwang sok komo lamun nu diajina ilmu taohid. Salah saeutik oge apan anu tikosewad ...